سالانه از 160 هزار هکتار باغ‌های مازندران که حدود 110 هزار هکتار آن فقط باغ مرکبات است، 2 میلیون و 500 هزار تن انواع مرکبات و از حدود هفت هزار هکتار باغ کیوی حدود 190 هزار تن کیوی برداشت می‌شود.
کاشت، اصلاح و نوسازی درختان به‌ویژه مرکبات در ماه اسفند هرسال، یکی از فعالیت‌های مهم کشاورزی در کشور ازجمله استان‌های شمالی است و به همین دلیل هم فروش نهال در هر کوی و برزن در این مناطق، بازار داغ و سودآوری را رقم می‌زند که مثل هر بازار دیگر، خالی از سودجویی و بی‌مسئولیتی نیست.
استفاده از نهال‌های شناسنامه‌دار و کیفی متناسب با اقلیم با هدف رسیدن به تولید و بهره‌وری پس از انتظار حداقل سه سال و یا هفت سال در بعضی از گونه‌ها نظیر گردو، نخستین گام در باغداری است، اما وجود انواع نهال‌های متفرقه که به‌راحتی در دسترس قرار می‌گیرد، باغداری مازندران را به‌شدت تهدید می‌کند. این روزها در مناطق مختلف مازندران به‌ویژه در ورودی برخی از روستاهای پرجمعیت افرادی با کامیون و وانت‌بار مشغول عرضه و فروش انواع نهال‌های مثمر از مرکبات گرفته تا سیاه ریشه هستند.
فعالیت گسترده افراد متفرقه و گاه ناآشنا برای عرضه نهال‌های متفرقه و بی‌توجهی برخی باغداران به انتخاب نهال‌های سالم و شناسنامه‌دار در حالی است که باغبانی فعالیت کشاورزی نسبی مازندران محسوب می‌شود.
قیمت‌هایی که نصف می‌شود
بررسی‌ها نشان می‌دهد که اختلاف قیمت یا ارزان بودن و دسترسی آسان مهم‌ترین علت خرید نهال از فروشندگان متفرقه در مازندران است، موضوعی که نیازمند رصد و نظارت مسئولان و برخورد با افراد سودجوست.
یکی از کشاورزان که در حال خرید نهال از یک فروشنده متفرقه در مسیر جاده بابل به آمل بود، گفت: قیمت نهال‌هایی که در این وانت‌بار عرضه می‌شود، نصف قیمت نهالستان‌های رسمی است.
سید رمضان علی نیا افزود: درحالی‌که هر قلم نهال پرتقال توسرخ در نهالستان به قیمت 15 هزار تومان عرضه می‌شود، فروشنده وانت‌باری آن را به قیمت هشت هزار تومان عرضه می‌کند، گذشته از این‌که درست در حاشیه روستا مستقر است و هزینه حمل‌ونقل هم نداریم.
او با اذعان به این‌که خرید نهال از افراد متفرقه با خطراتی همراه است، گفت: این‌که کارشناسان بر توجه به‌سلامت و کیفیت نهال تأکید دارند و خواستار خرید آن از نهالستان‌های رسمی هستند، موضوع مهمی است ولی برای من که فقط دو قلم نهال لازم دارم رفتن به نهالستان هزینه‌بر است ضمن این‌که وقتش را هم ندارم.
خودفریبی همراه با آگاهی
مدیر یکی از نهالستان‌های رسمی مازندران هم از افزایش استقبال باغداران برای خرید انواع نهال از نهالستان‌ها خبر داد و گفت: تجربه تلخ و خسارت کاشت نهال‌های متفرقه و بدون شناسنامه سبب شد تا باغداران خرد هم برای تهیه نهال به نهالستان مراجعه کنند.
سید عباس میرنیا افزود: البته همچنان شماری از افراد به‌صورت متفرقه انواع نهال‌ها به‌ویژه سیاه ریشه را از استان‌های مختلف به مازندران منتقل می‌کنند و به‌راحتی هم می‌فروشند، چون بخشی از خریداران با علم به این‌که خرید نهال از افراد متفرقه تبعات منفی دارد بازهم شانس خود را به آزمایش می‌گذارند.
او توضیح داد: با این‌که میزان آگاهی باغداران افزایش‌یافته ولی بازهم برخی از فریب ارزانی نهال را می‌خورند که عمده‌شان هم از باغداران خرد هستند و استدلالشان هم در خرید نهال از افراد متفرقه این است که با خرید این تعداد نهال حتی اگر به ثمر ننشیند، زیاد ضرر نمی‌کنند و به همان اندک شانسی که برای خود متصورند، متوسل می‌شوند.
این کارشناس صاحب نهالستان گفت: تا زمانی که نهال‌های متفرقه به‌راحتی در دسترس مردم قرار می‌گیرد، این وضعیت ادامه دارد و راهش این است که دستگاه‌های مسئول با فروشندگان نهال متفرقه برخورد کنند و این کار به‌راحتی شدنی است.
او افزود: واقعیت این است که خریداران خرد به این مشکل فکر نمی‌کنند که اگر نهالی مریض باشد، بیماری را به باغ‌های همسایگان هم سرایت می‌دهد و مسئولان باید برای جلوگیری از ضربه‌فنی شدن باغداری در مازندران جلوی فروشندگان متفرقه را بگیرند یا آن‌ها را ساماندهی کنند.
میرنیا بابیان این‌که باغداران اصولا برای نوسازی و اصلاح باغات خود حتی اگر کمتر از 2 هزار مترمربع باشد، به نهالستان‌ها برای تهیه نهال مراجعه می‌کنند، گفت: اکنون قیمت انواع نهال پرتقال توسرخ ازجمله واریته «کاراکارا » 15 تا 20 هزار تومان است که این نوع نهال در خیابان‌ها به‌صورت متفرقه کمتر از هشت هزار توان عرضه می‌شود.
او توضیح داد: نهالی که به قیمت هشت هزار تومان عرضه می‌شود به این معناست که یک جای کار فروشنده می‌لنگد برای این‌که در حال حاضر قیمت تمام‌شده هر قلم نهال بیشتر از 10 هزار تومان است.
باغداران فریب ارزانی نهال‌ها را نخورند
مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی مازندران نیز گفت: هرچند نهال‌های تولیدی در این استان به نسبت نهال‌های دیگر استان‌های کشور گران‌تر است، اما باغداران باید خطرپذیری نهال‌های ارزان محتمل به آفت و بیماری را موردتوجه قرار دهند.
عبدالرحمن زاغی علت گران‌تر بودن نهال تولیدی مازندران را ارزش اقتصادی بالای زمین در این استان و نهایتا بالا بودن هزینه تمام‌شده دانست و افزود: توجه به این نکته که سرمایه‌گذاری و رسیدن به تولید محصولات میوه‌های هسته‌دار نظیر پرتقال، گردو و سیب پس از سه تا 9 سال است، خرید نهال از نهالستان‌های رسمی و دارای شناسنامه استان را توجیه‌پذیر می‌کند برای این‌که ضریب خطرپذیری آن اندک است.
زاغی به وجود 2 نهالستان پرورش نهال‌های هسته‌دار و دانه‌دار انار و گردو، 2 نهالستان زیتون و همچنین چندین نهالستان مرکبات در استان اشاره کرد و گفت: تمام این نهالستان‌ها تحت نظارت سازمان جهاد کشاورزی قرار دارند و جوابگوی نیازهای استان نیز هستند.
مدیر حفظ نباتات مازندران افزود: این نهالستان‌ها به‌صورت دوره‌ای تحت نظارت کارشناسان باغبانی، حفظ نباتات و مراکز تحقیقات استان قرار می‌گیرند.
مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی مازندران همچنین با اعلام این‌که هرگونه جابه‌جایی نهال بین استان‌ها منوط به داشتن گواهی بهداشت نباتی و با هماهنگی مدیریت حفظ نباتات استان مبدأ و مقصد امکان‌پذیر است، گفت: متقاضیان نهال برای احداث باغ از تولیدکنندگان مجوز دار نهال در استان خرید کنند تا هم آسیبی به باغ‌های قدیمی‌شان نرسد و هم دچار ضرر و زیان نشوند.
او افزود: در صورت مشاهده توزیع‌کنندگان نهال که بدون مجوز و داشتن گواهی قرنطینه اقدام به فروش و جابه‌جایی نهال بین استان‌ها کنند، از طریق دستگاه‌های تعزیراتی و انتظامی مورد پیگرد قانونی قرار خواهند گرفت.
ضرورت نگاه به بازار مصرف در انتخاب نهال
مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی مازندران هم ضمن تأکید بر خرید نهال دارای برچسب گواهی سلامت و کد مخصوص همان رقم، گفت که باغداران در اصلاح و نوسازی باغات از نهال‌های پرتقال توسرخ و نارنگی‌های زودرس استفاده کنند.
هادی ایزدی خطاب به باغداران تأکید کرد: نهال دارای برچسب گواهی سلامت در صورت هرگونه خسارت آفتی و یا ندادن محصول موردنظر قابل‌پیگیری است و از سوی تولیدکننده نهال جبران خسارت می‌شود.
او با اشاره به این‌که در یک دهه اخیر با اجرایی شدن طرح اصلاح و نوسازی، حدود 70 درصد درختان مرکبات استان زیر کشت رقم پرتقال تامسون رفته است، افزود: با توجه به خاصیت صددرصدی تازه خوری و تولید مازاد بر مصرف آن، امروز با چالش بازار این میوه مواجه هستیم.
این مسئول با اشاره به این‌که اکنون کمتر از 10 درصد باغ‌های نارنگی استان را ارقام جدید میان‌رس پیچ و کلمانتین با تولید متوسط 50 تن در هر هکتار تشکیل می‌دهد، گفت: رقم نارنگی «اونشو» هم 60 درصد باغ‌های نارنگی استان را شامل می‌شود.
او از رقم «میاکاوا» با تولید 70 تن در هکتار به‌عنوان دیگر رقم نارنگی استان مازندران یادکرد و افزود: 30 درصد باغات نارنگی استان از این رقم هستند که می‌تواند بیشتر شود.
ایزدی با اشاره به این‌که هرچه سن درختان بالاتر برود، میانگین تولید نیز افزایش می‌یابد، گفت: تمام ارقام نارنگی مقاوم در برابر سرما هستند و عطروطعم خوبی دارند.
او از باغداران مازندران خواست تا در ادامه اصلاح و نوسازی باغات مرکبات به رقم جدید نارنگی کلمانتین و پیچ به دلیل بازارپسندی داخلی و خارجی بیشتر توجه کنند.
این مسئول به 2 رقم پرتقال توسرخ «تاراکو » و «کاراکارا» به‌عنوان مهم‌ترین رقم مورد تائید موسسه تحقیقات مرکبات کشور اشاره کرد و گفت: به‌اندازه کافی نهال‌های این ارقام در استان وجود دارد.
حساسیت و کنترل جدی پلیس نسبت به جابه‌جایی نهال
فرمانده پلیس‌راه مازندران هم گفت که بر اساس قوانین و مقررات کامیون‌ها و وانت‌بارهایی که کالاها را بافاصله بیشتر از 25 کیلومتر از مبدأ تا مقصد حمل می‌کنند، باید بارنامه داشته باشند.
سرهنگ علیرضا قدمی افزود: به‌طور یقین نهال‌هایی که از خارج استان وارد می‌شود، باید بارنامه داشته باشد و پلیس نسبت به‌جا به‌جایی و حمل نهال نیز در استان به‌ویژه زمان کاشت حساسیت بیشتری را دارد.
